ISSN : 2241-4665

Αρχική σελίδα περιοδικού C.V.P. Παιδαγωγικής & Εκπαίδευσης

Σύντομη βιογραφία του συγγραφέως

Κριτικές του άρθρου

Αθήνα 11 Απριλίου 2016

Athens 11 April 2016

ΤΟ ΠΑΙΔΙ, ΤΟ ΠΑΙΧΝΙΔΙ ΚΑΙ Η ΕΝΤΑΞΗ ΤΟΥ ΣΤΗ ΜΑΘΗΣΙΑΚΗ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ.

ΒΕΛΑΩΡΑΣ Π.

( Π.Τ.Δ.Ε Αθηνών, εξειδικευμένος στην ειδική αγωγή και ψυχολογία)

THE CHILD, THE GAME AND THE INTEGRATION OF THE GAME IN THE LEARNING PROCESS

VELAORAS P.

(Department of primary education, specialized in special education and phycology)

ΠΕΡΙΛΗΨΗ

Έχοντας τις ρίζες του στα αρχαία χρόνια, κανένας δεν μπορεί να αμφισβητήσει τη σημασία του παιχνιδιού για τη ψυχική ισορροπία και κοινωνική ωριμότητα του παιδιού. Στόχος της παρούσας εργασίας μου ήταν αρχικά η καταγραφή της εξέλιξης των μορφών παιχνιδιού από τα Αρχαία χρόνια μέχρι σήμερα αλλά και η παράθεση απόψεων μελετητών, φιλοσόφων, ψυχολόγων, ερευνητών.

Στο δεύτερο σκέλος της εργασίας μου επιχειρώ να προσδιορίσω την εκπαιδευτική διάσταση του παιχνιδιού και με ποιους τρόπους μπορεί να ενταχθεί στη μαθησιακή διαδικασία. Απώτερος στόχος μου, η προσέλκυση του ενδιαφέροντος των παιδιών για μάθηση με παιγνιώδεις μορφές διδασκαλίας.

Τα συμπεράσματα που προκύπτουν από τη βιβλιογραφική ανασκόπηση αποδεικνύουν την ανάγκη ένταξης του παιχνιδιού στη διδασκαλία.

Λέξεις κλειδιά: παιχνίδι, μορφές, εκπαιδευτικό παιχνίδι.

ABSTRACT

Having its roots in ancient times, no one can deny the importance of play for mental balance and social maturity of the child. The objective of this work was my first recording of the evolution of forms of gambling from ancient times until today and the juxtaposition of views of scholars, philosophers, psychologists, researchers.

In the second part of my work I attempt to identify the educational dimension of the game and how it can be integrated in the learning process. My ultimate goal, to attract children's interest in learning with playful forms of teaching.

The findings resulting from the literature review shows the need to integrate the game into teaching.

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1

1.1 ΟΡΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΑΝΑΔΡΟΜΗ ΤΟΥ ΠΑΙΧΝΙΔΙΟΥ

Η λέξη παιχνίδι ή παίγνιο είναι παράγωγη της λέξης παιδί και κατά συνέπεια άμεσα συνδεδεμένη με τα παιδιά. Έχει τις ρίζες της στην αρχαία ελληνική γλώσσα και σημαίνει ΄΄’ότι ανήκει ή ό,τι αναφέρεται στο παιδί΄΄(i.Huizinga,1989, σελ.51). Τα παράγωγά της λέξης χρησιμοποιούνταν για να δηλώσουν όχι μόνο τα παιχνίδια των παιδιών αλλά και κάθε είδος παιχνιδιού. Παιχνίδι σήμαινε ξεγνοιασιά, χαρά, ευτυχία, ανεμελιά. Είναι όμως δύσκολο να ορίσουμε σε μια πρόταση αυτό που ακριβώς είναι παιχνίδι καθώς είναι ένα σύνθετο φαινόμενο που περιλαμβάνει πολλές διαφορετικές πράξεις και διαδικασίες. Ο Παπαδόπουλος στο βιβλίο του περιγράφει τη συνθετότητα του παιχνιδιού λέγοντας ΄΄Είναι ένα σύνθετο και πολύμορφο φαινόμενο που περιλαμβάνει πολύ διαφορετικές πράξεις και εκδηλώσεις΄΄ (ii.Παπαδόπουλος, 1991, σελ. 113).

Είναι αδιαμφισβήτητο βέβαια πως το παιχνίδι είναι το κύριο μέσο έκφρασης και δημιουργικότητας των παιδιών και θα λέγαμε πως είναι ο πυρήνας της παιδικής ηλικίας, καθώς για κάθε παιδί η οποιαδήποτε δραστηριότητα με την οποία καταπιάνεται αποτελεί παιχνίδι.

Είναι όμως περισσότερο καθοριστικό από όσο θεωρούμε. Ο πολιτισμός μας, οι σκέψεις μας, προέκυψαν μέσα από το παιχνίδι, μιας και η ύπαρξη πολιτισμού προϋποθέτει πάντα την ύπαρξη ανθρώπινης κοινωνίας, ενώ η ύπαρξη παιχνιδιού δεν απαιτεί παρόμοια προϋπόθεση.

Από τους αρχαιότατους ακόμα χρόνους το παιχνίδι αποτέλεσε αντικείμενο παράστασης στην τέχνη (γλυπτική, ζωγραφική), καθώς και αντικείμενο περιγραφής στη πεζογραφία και την ποίηση.

Οι αρχαίοι λαοί της Ανατολής όπως οι Αιγύπτιοι, οι Κινέζοι, οι Ινδοί, είχαν δημιουργήσει πολλά παιχνίδια που διαδραματίζονταν κυρίως στις θρησκευτικές τελετές. Γυμναστικά παιχνίδια, κωπηλασία, πυγμαχία, πάλη, χορευτικά παιχνίδια, σφεντόνες, κοντάρια, τόξα είναι μερικά από τα παιχνίδια των αρχαίων αυτών πολιτισμών. Αλλά ακόμα και στην Ελλάδα το παιχνίδι κατείχε εξέχουσα θέση. Τα παιχνίδια φτιάχνονταν συχνά από τα ίδια τα παιδιά με υφάσματα, ξύλο, πηλό. Το ρήμα παίζω εξάλλου στην αρχαία Ελλάδα ήταν άρρηκτα συνδεδεμένο με το ρήμα χορεύω, ενώ το συναντάμε αρχικά στην Οδύσσεια του Ομήρου. Συγκεκριμένα στη ραψωδία ζ στο στίχο 100 η Ναυσικά παίζει με τις δούλες της τόπι ΄΄σφαίρῃ ταὶ δ᾿ ἄρ᾿ ἔπαιζον, ἀπὸ κρήδεμνα βαλοῦσαι΄΄, χορεύοντας και τραγουδώντας. Επιπλέον στην Ιλιάδα στον στίχο 88 της ραψωδίας Ψ, ο Όμηρος αναφέρει το παιχνίδι αστράγαλοι ΄΄νήπιος οὐκ ἐθέλων ἀμφ᾽ ἀστραγάλοισι χολωθείς΄΄.

Τα μπορούσαμε να πούμε λοιπόν πως τα κυριότερα παιχνίδια στην Αρχαία Ελλάδα είναι:

α.παχνίδι με σφαίρα: μπάλα, τρόπα.

β.παιχνίδι με λίθους: πετροπόλεμο, πεντέλιθα.

γ.παιχίδι με τροχό: τροχός, κύκλιντρο.

δ.τυχερά παιχνίδια: εννιάδα, διαγραμμισμός.

ε.ομαδικα παιχνίδια: αμπάριζα, κρυπτίνδα.

στ.χαλκή μυία(τυφλόμυγα)

η.παιχνίδια με σκοινί: αιώρα, σχοινάκι.

θ.παιχνίδια με αντικείμενα: κώνος, πένταυρον.

Η κούκλα μάλιστα έχει τις ρίζες της στην Ελλάδα πριν 2500 χρόνια πιθανόν στη Βοιωτία, η λεγόμενη παγγόνα.

Στα κλασικά χρόνια το παιχνίδι εμφανίζεται εντονότερα στις ανθρώπινες δραστηριότητες. Ακόμα και στη Σπάρτη, όπου η αγωγή ήταν αυστηρή, το παιχνίδι δεν έχασε την εξέχουσα θέση του. Τα παιδιά έπαιζαν το πένταθλο που βασιζόταν σε απλές ασκήσεις αλμάτων και δρόμων και κατέληγε σε σφαιριστικά παιχνίδια.

Την περίοδο του Μεσαίωνα η εκπαίδευση περιορίστηκε στα μοναστήρια και οι θεοκρατικές αντιλήψεις της εποχής προωθούσαν την πεποίθηση ότι πρέπει να ασκείται η ψυχή κι όχι το σώμα. Έτσι το παιχνίδι θεωρούνταν ανώφελο, ενώ παράλληλα απαγορεύθηκαν οι Ολυμπιακοί αγώνες.

Την εποχή του Βυζαντίου δεν υπάρχουν αρκετά στοιχεία για τη θέση του παιχνιδιού στην κοινωνία, πιθανόν λόγω της καθαρά εκκλησιαστικής εκπαίδευσης της περιόδου ενώ κατά την Τουρκοκρατία μερικά από τα παιχνίδια των παιδιών ήταν το κυνηγητό, ο πετροπόλεμος, το κουτσό, η τυφλόμυγα. Την περίοδο του παγκοσμίου πολέμου το παιχνίδι δεν είχε ιδιαίτερη θέση στη ζωή των παιδιών, όταν η εύρεση φαγητού αποτελούσε καθημερινό άθλο.

Στην εποχή της Αναγέννησης στην Ευρώπη, ο μεταρρυθμιστής Λούθηρος έδωσε το σύνθημα για άθληση. Την εποχή εκείνη εμφανίστηκαν και τεχνικά παιχνίδια όπως τάβλι και σκάκι. Με την επίδραση του ρομαντικού κινήματος του 18ου αιώνα, ήρθε ξανά στο προσκήνιο το παιχνίδι. Ο J.J.Rousseau (1712-1778) διακήρυσσε την επιστροφή στη φυσική ζωή και στο παιχνίδι και πίστευε ότι το παιχνίδι ήταν δικαίωμα του παιδιού για να εξερευνήσει τον φυσικό κόσμο, στον οποίο ανήκει.

Λίγο αργότερα, ο Αμερικανός παιδαγωγός J.Dewey (1869-1952) υποστήριξε ότι τα παιχνίδια και οι χειροτεχνικές παιγνιώδεις απασχολήσεις είναι οι καλύτεροι σκοποί της αγωγής για την παιδική ηλικία.

1.2 ΑΠΟΨΕΙΣ ΓΙΑ ΤΟ ΠΑΙΧΝΙΔΙ

Διάφοροι επιστήμονες με στόχο να ερμηνεύσουν τη φύση και τη σημασία του παιχνιδιού, ανέπτυξαν πολλές θεωρίες. Πολλοί φιλόσοφοι όπως ο Σόλων και ο Σωκράτης τόνισαν τη μεγάλη σημασία του παιχνιδιού για τη σωματική και πνευματική ανάπτυξη του ανθρώπου, ενώ ο Πλούταρχος και ο Γαληνός έγραψαν πολλά έργα για από τον παιδαγωγικό ρόλο των παιχνιδιών. Ο Πλάτωνας παρατήρησε πως η ηλικία μεταξύ τριών και έξι ετών χαρακτηρίζεται έντονα από το παιχνίδι και για αυτό το λόγο θα έπρεπε οι παιδαγωγοί να παρατηρούν τα παιχνίδια των παιδιών, εφόσον μέσα από αυτά είναι δυνατόν να αναπτύσσουν ικανότητες. Στο έργο του Πολιτεία ανέφερε ότι τα παιδιά θα πρέπει να διδάσκονται μέσα από το παιχνίδι και έτσι πίστευε πως θα μπορέσουν να ανταποκριθούν σωστά σε κάποιο επάγγελμα στο μέλλον. Ο Αριστοτέλης συμβούλευε τους γονείς να προτείνουν στα παιδιά να παίζουν πρωτότυπα παιχνίδια.

Πολλά χρόνια μετά ο ψυχολόγος Burrhus Frederic Skinner υποστήριξε ότι το παιχνίδι λειτουργεί ως μέσο ενίσχυσης ή τιμωρίας και βοηθά το παιδί στο να κοινωνικοποιηθεί. Η σπουδαία προσωπικότητα της σύγχρονης παιδαγωγικής Maria Montessori υποστήριξε με τη σειρά της ότι το παιδί με το παιχνίδι αναπτύσσει τις κλίσεις του καθώς δρα μόνο του και ανακαλύπτει τον κόσμο γύρω του με τις δικές του δυνάμεις.

Ο Ελβετός ψυχολόγος Jan Piaget, συσχετίζει διάφορους τύπους παιχνιδιού με τα αντίστοιχα στάδια ανάπτυξης και θεωρεί τους κανόνες υποχρεωτικούς για τη σωστή ανάπτυξη του παιδιού. Μάλιστα στο βιβλίο των Cole διαβάζουμε την πεποίθηση του Piaget για τη σχέση παιχνιδιού και ψυχολογίας του ατόμου ΄΄Οι ακριβείς ψυχολογικοί μηχανισμοί είναι ακόμα αβέβαιοι, αλλά φαίνεται πως ένας σημαντικός χώρος για τη ανάπτυξη αυτή είναι το παιχνίδι΄΄ (iii.Cole, 2001, σελ.481). Σήμερα όμως η θεωρία του Piaget σε σχέση με το αισθησιοκινητικό στάδιο και το παιχνίδι αμφισβητήθηκε, καθώς θεωρήθηκε ιδιαίτερα άκαμπτη. Ο ψυχολόγος Sigmund Freud αναφέρεται στο παιχνίδι είτε με τη μορφή της καθ’ αυτής παιδικής δραστηριότητας είτε με τη μορφή των ονείρων, των παραδρομών του λόγου του ασυνειδήτου, των αστείων, των ανεκδότων, τα οποία χρησιμοποιούν και το παιχνίδι των λέξεων.

O Roussau απ΄τη μεριά του υποστήριζε πως για να μπορεί το παιδί να ξοδεύει τις δυνάμεις του σε μορφωτικές ενέργειες, πρέπει να ζει πάντοτε με το παιχνίδι για τις δικές του καθαρά παιδικές ανάγκες. Ο Eduard Claparede, σημαντικός ψυχολόγος του 19^ου αιώνα, θεωρούσε ότι δεν είναι δυνατό να φανταστούμε την παιδική ηλικία χωρίς τα γέλια, τη χαρά και την ανεμελιά του παιδιού. Πίστευε πως η παιδική ηλικία δεν νοείται χωρίς παιδικό παιχνίδι, ενώ ο ψυχολόγος Παπαδόπουλος στο βιβλίο του καταγράφει πως η ουσία ή το περιεχόμενο του παιχνιδιού είναι η λειτουργική ευχαρίστηση, η χαρά της δραστηριότητας της αντίληψης, της νόησης, του μυϊκού συστήματος και μάλιστα η συμμετοχή όλων αυτών των ικανοτήτων και των ψυχικών λειτουργιών σε αυτή τη δραστηριότητα.

Οι ερμηνείες όλων μοιάζουν διαφορετικές, μη μπορώντας να καταλήξουμε σε έναν ξεκάθαρο ορισμό για το περιεχόμενο του παιχνιδιού. Το μόνο σίγουρο είναι πως το παιχνίδι είναι για τα παιδία η διασκέδαση τους. Το παιχνίδι αναπληρώνει στο παιδί το ρόλο που έχει η εργασία στους μεγάλους. Όπως ο ενήλικας αισθάνεται ότι γίνεται ισχυρός μέσα από την καταξίωση στη δουλειά του, έτσι αισθάνεται και το παιδί με τις επιτυχίες του στο παιχνίδι. Το παιδί όμως δεν μπορεί να έχει επίγνωση της αξίας του παιχνιδιού δεν στοχεύει στην κατάκτηση ενός στόχου. Το παιδί δεν γνωρίζει τις ευεργετικές δράσεις του παιχνιδιού πάνω του, αλλά αποτελεί απλώς μια εσωτερική ανάγκη, μια ορμή θα λέγαμε το ατόμου, η οποία όμως διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στην πνευματική, σωματική, ψυχική, κοινωνική ανάπτυξη και ενηλικίωση του ατόμου.

1.3 ΘΕΩΡΙΕΣ ΓΙΑ ΤΟ ΠΑΙΧΝΙΔΙ

Οι θεωρίες για το παιχνίδι μπορούν να διακριθούν στις παρακάτω κατηγορίες:

ΒΙΟΛΟΓΙΚΕΣ: Αυτές οι θεωρίες αναπτύχθηκαν πρώτες και προσπάθησαν να εξηγήσουν την αγάπη του ανθρώπου να παίζει. Επηρεάστηκαν από τις απόψεις του Δαρβίνου για τον άνθρωπο.

1. η θεωρία της πλεονάζουσας ενεργητικότητας. Ο Herbert Spencer, Άγγλος φιλόσοφος, κοινωνιολόγος και βιολόγος, διατύπωσε τη θεωρία αυτή υποστηρίζοντας ότι η αυξημένη ενεργητικότητα του παιδιού οφείλεται σε ενέργεια που είναι συσσωρευμένη μέσα στο παιδί. Κατά συνέπεια το παιχνίδι είναι η εκτόνωση αυτής της ενέργειας για την οποία δεν υπάρχει καμία αιτία πλην της εκτόνωσης.

2. Η Θεωρία της προγονικής κληρονομικότητας. Ο βιολόγος Conrad Hal Waddington, διατυπώνοντας τη θεωρία αυτή υποστήριξε πως τα παιδιά παίζουν λόγω της κληρονομικότητας από τους προγόνους του. Το παιχνίδι σύμφωνα με αυτή τη θεωρία μοιάζει να μεταβιβάζεται από γενιά σε γενιά.

3. η θεωρία της προπαρασκευής ή αυτοαγωγής. Σύμφωνα με τη θεωρία αυτή το παιχνίδι φέρνει στην επιφάνεια πρωτόγονα ένστικτα τα οποία σταδιακά, φορά με τη φορά καλλιεργεί.

ΟΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΕΣ ΘΕΩΡΙΕΣ, με εκπρόσωπο τον Johan Huizinga, όπως αναφέρθηκε και προηγουμένως, πρέσβευαν την άποψη ότι το παιχνίδι αποτελεί πηγή πολιτισμού.

ΟΙ ΨΥΧΑΝΑΛΥΤΙΚΕΣ ΘΕΩΡΙΕΣ κυρίως με τον Ελβετό ψυχολόγο J. Freud, ο οποίος θεωρεί ότι το παιχνίδι δεν είναι απλώς ένα μέσο για να περάσει την ώρα του το παιδί, αλλά μπορεί να αποτελέσει ένα μέσο μέσα από το οποίο το παιδί μπορεί να εκφράσει τα συναισθήματά του, τις σκέψεις του και τις επιθυμίες του. Οι ψυχαναλυτές θεωρούν τα συναισθήματα ως κινητήρια δύναμη στη συμπεριφορά. Θεωρούν πως το παιχνίδι παίζει ρόλο, ως το μέσο έκφρασης των συναισθημάτων που βρίσκονται στο συνειδητό, αλλά και ως τρόπος να συμβιβαστεί το παιδί με δύσκολες καταστάσεις και οδυνηρές σκέψεις που είναι αποθηκευμένες στο υποσυνείδητο Συγκεκριμένα οι ψυχαναλυτές Herron και Sutton-Smith, μας τονίζουν ότι το παιχνίδι μπορεί να ΄΄μετριάσει την τραυματική επίδραση της πρόσφατης εμπειρίας΄΄(iv.Santer-Griffith, 2007, σελ.29) .

ΟΙ ΜΠΙΧΕΒΙΟΡΙΣΤΙΚΕΣ ή αλλιώς ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΙΣΤΙΚΕΣ ΘΕΩΡΙΕΣ για το παιχνίδι είναι οι παρακάτω:

-Παιχνίδι μέσα από δευτερογενείς ενισχύσεις.

-Παιχνίδι σαν μιμητική μάθηση.

-Παιχνίδι σαν εξερεύνηση και διερεύνηση.

-Παιχνίδι σαν ανάγκη για επάρκεια.

-Παιχνίδι ΄΄σαν αναζήτηση του νέου, του σύνθετου και του αβέβαιου΄΄.(iv.Αντωνιάδης, 1994, σελ.31).

Τέλος, οι ΨΥΧΟΛΟΓΙΚΕΣ-ΓΝΩΣΤΙΚΕΣ ΘΕΩΡΙΕΣ υποστηρίζουν ότι τόσο οι βιολογικοί παράγοντες όσο και το περιβάλλον είναι ίσης σημασίας και επηρεάζουν εξίσου τη συμπεριφορά του ατόμου ενώ δίνουν ιδιαίτερη σημασία στη γλώσσας και στη σκέψη.

Ο Piaget όπως προείπαμε, υποστήριξε πως το παιδί αποκτά εμπειρίες μέσα από το παιχνίδι κυρίως, τις οποίες επαναλαμβάνει και στη συνέχεια τις αφομοιώνει. Ο Vygotsky θεωρούσε με τη σειρά του πως το παιχνίδι αποτελεί για το παιδί μια κατάσταση κατά την οποία το παιδί αναπτύσσει τη φαντασία και απελευθερώνει τα παιδιά.

Πολλοί ασχολήθηκαν με το παιχνίδι και τη σημασία του και κατά συνέπεια τα συμπεράσματα που προέκυψαν ήταν πολλά και διαφορετικά. Το μόνο σίγουρο είναι πως όλοι τους ψυχολόγοι, κοινωνιολόγοι, ερευνητές και οι φιλόσοφοι παλαιότερα, αναγνώρισαν τη σημασία του παιχνιδιού και την επίδραση του στην σωστή ανάπτυξη των παιδιών.

1.4 Η ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΟΥ ΠΑΙΧΝΙΔΙΟΥ

Η σημασία του παιχνιδιού είναι αδιαμφισβήτητη. Το βρέφος ξεκινά την εξερεύνηση του κόσμου του παιχνιδιού σχεδόν από τη στιγμή που γεννιέται. Κάποιοι πιθανό να υποστηρίζουν πως ακόμα και όταν βρίσκεται στη κοιλιά της μητέρας, αρχίζει να παίζει ή και να χορεύει. Οι επιστήμονες γνωρίζουν την μεγάλη σημασία του παιχνιδιού για τη σωστή ανάπτυξη του ατόμου, και κατά συνέπεια έχουν κάνει και συνεχίζουν να ερευνούν την επίδραση του στα παιδιά. Από βρέφος το παιδί αρχίζει να παίζει με τις κουδουνίστρες, τα αρκουδάκια, παιχνίδια με ήχους. Σταδιακά λοιπόν με όλη αυτήν την τριβή, αναπτύσσει τις αισθήσεις του, αναγνωρίζει τα σχέδια, τα χρώματα, τους αριθμούς, έννοιες όπως κοντά-μακριά, μεγάλο-μικρό. Εξάλλου είναι εμφανώς αποδεδειγμένο μέσα από πειραματική διαδικασία πως τα παιδιά που από βρεφική ηλικία έχουν ως αισθητηριακά ερεθίσματα τα παιχνίδια στην κούνια, έχουν αναπτυγμένη σκέψη και νοημοσύνη. Αντιθέτως, παιδιά που δεν μεγαλώνουν με ερεθίσματα τα παιδικά παιχνίδια, καθυστερούν να αναπτύξουν την κινητικότητά τους και τον συντονισμό ματιού-χεριού. Ένα παιδί που μεγαλώνει σε ένα ίδρυμα ή σε κάποια πολύ φτωχή οικογένεια, έχει πιθανότητα να παρουσιάσει παρόμοιες ιδιαιτερότητες.

Στην νηπιακή ηλικία αλλάζουν τα παιχνίδια του παιδιού. Είναι η στιγμή όπου αρχίζει να αναπτύσσει σχέσεις με άλλους ανθρώπους και αποκτά αίσθηση του εαυτού του. Στην αρχή το παιδί αρχίζει να ασχολείται με πιο δημιουργικά παιχνίδια, όπως είναι τα πάζλ, οι κατασκευές οι κούκλες, τα αυτοκίνητα. Στην φάση αυτή χρησιμοποιεί την φαντασία του, καθώς πλάθει φανταστικές ιστορίες και αρχίζει να παίζει αντικείμενα της καθημερινής ζωής. Επειδή δεν μπορεί να παίξει μαζί με τον ενήλικο, μιμείται τις ενέργειες του για αυτό στα παιχνίδια του αναπαριστά στιγμές από την ζωή του. Στην συνέχεια, τα παιδία αρχίζουν να ασχολούνται με τα επιτραπέζια. Μάλιστα καθώς μεγαλώνει μπορεί να συμβολίσει μέσω του παιχνιδιού πολλές δραστηριότητες ΄΄οι οποίες σιγά σιγά συνδέονται σε πολύπλοκα συμβολικά παιχνίδια΄΄ (vi.Βοσνιάδου, 2001, σελ.106). Μεγαλώνοντας λίγο αποκτά την ανάγκη για επικοινωνία και την ανάγκη να μοιράζεται πράγματα. Είναι μια κομβική στιγμή της παιδικής ηλικίας καθώς το παιδί πειραματίζεται, σκέφτεται πιο βαθιά και εν τέλει μαθαίνει να επικοινωνεί και να συνεργάζεται.

Ιδιαίτερα σημαντικός για την ανάπτυξη του παιδιού, είναι ο ρόλος του ομαδικού παιχνιδιού. Στο ομαδικό παιχνίδι δημιουργούνται οι κατάλληλες συνθήκες, ώστε τα παιδιά να έρθουν σε επαφή μεταξύ τους, να μάθουν να συνεργάζονται και να αναπτύξουν το πνεύμα του συναγωνισμού και του ανταγωνισμού.

Σημαντικός επίσης είναι ο ρόλος του παιχνιδιού στην ανάπτυξη της φαντασίας του παιδιού. Παίζοντας το παιδί απελευθερώνει τη φαντασία του και δημιουργεί αυτοσχεδιάζοντας. Με το παιχνίδι δίνεται στο παιδί η δυνατότητα να ξεφύγει από την πραγματικότητα, να ζήσει σε έναν δικό του κόσμο φανταστικό. Μάλιστα πολλές φορές το παιχνίδι μπορεί να γίνει τρόπος θεραπείας για ένα παιδί με υπερένταση, άγχος, υπερκινητικότητα.

Θέλοντας να γενικεύσουμε, εντοπίζουμε πως το παιχνίδι επιδρά σε όλους τους τομείς της ζωής του παιδιού. Ειδικότερα, σε συναισθηματικό επίπεδο, το παιχνίδι είναι αυτό που τονώνει την αυτοπεποίθηση, που δίνει κίνητρα, πρωτοβουλίες. Είναι ένας τρόπος να ξεπεραστούν οι ανασφάλειες και οι φοβίες και να δώσουν τη θέση τους στην ελεύθερη έκφραση του ατόμου. Συγχρόνως, το άτομο εξελίσσεται κοινωνικά. Μαθαίνει την αξία της συνεργασίας, της άμιλλάς, καταφέρνει να κάνει φίλους, να κοινωνικοποιηθεί, να αναπτύξει αυτοέλεγχο. Στην προσωπική ζωή του παιδιού, το παιχνίδι διευκολύνει την ανάπτυξη και την πρόοδο. Το παιδί σκαρφαλώνει, σκάβει, τρέχει. Αναπτύσσει αδρή και λεπτή κινητικότητα ενώ αντιλαμβάνεται καλύτερα τον χώρο και το σώμα του σε αυτόν. Η ενασχόληση με το παιχνίδι τέλος, ωφελεί και την γνωστική ανάπτυξη. Το παιδί εξασκεί τη μνήμη, τη φαντασία, τη γλώσσα και καταφέρνει να επικοινωνεί πολύ καλύτερα με τους γύρω του.

Συμπερασματικά το παιχνίδι είναι ένας τρόπος εξέλιξης και προόδου. Οι πνευματικοί του ορίζοντες αναπτύσσονται και διαμορφώνει την προσωπικότητά του. Όπως διαβάζουμε στο βιβλίο των Joan Santer και Carol Grffiths ΄΄το παιχνίδι στην πρώιμη παιδική ηλικία είναι μια ζωτικής σημασίας εμπειρία μέσω της οποίας τα παιδιά μπορούν να μάθουν τις κοινωνικές, εννοιολογικές και δημιουργικές ικανότητες, καθώς και να αυξάνουν τις γνώσεις τους και την κατανόηση του κόσμου γύρω τους΄΄(vii.Santer-Grffiths, 2007, 39).

Το παιχνίδί και δει το ελεύθερο χωρίς καλούπια παιχνίδι, δίνει τη δυνατότητα στο παιδί να:

-να ερευνήσει και να ανακαλύψει τα υλικά και τις δυνατότητές τους.

-να αναπτύξει την επικοινωνία και γλωσσικές δυνατότητες

-να λύσει προβλήματα μόνο του.

1.5 ΤΥΠΟΙ ΠΑΙΧΝΙΔΙΟΥ

Τα παιχνίδια ανάλογα με τα άτομα που παίζουν διαχωρίζοντα σε ατομικά-μοναχικά,ατομικά παράλληλα και ομαδικά.

1. κοινωνικό παιχνίδι με κανόνες. Το παιχνίδι αυτό οδηγεί σταδιακά στην κοινωνικοποίηση του ατόμου καθώς είναι υποχρεωμένο να συνεργάζεται και να επικοινωνεί με συνομηλίκους του. Παράλληλα οφείλει να τηρεί τους κανόνες αποκτώντας έτσι όρια.

2. παιχνίδι με αντικείμενα. Tα παιδιά χρησιμοποιούν τις αισθήσεις, τα χέρια και το μυαλό τους. Εδώ ανήκουν τα επιτραπέζια, τα πάζλ, η μπάλα, τα τουβλάκια. Αναπτύσσουν την κρίση, τη νόηση, τη μνήμη, την αδρή και λεπτή κινητικότητα.

3.παιχνίδι περιπέτειας. Οι αναρριχήσεις, οι τσουλήθρες, τα παιχνιδόσπιτα είναι μερικά από τα παιχνίδια που διασκεδάζουν τα παιδιά και τα δραστηριοποιούν. Τα κινητικά αυτά παιχνίδια συμβάλλουν στην σωματική ανάπτυξη του παιδιού, στην ισορροπία, στη δύναμη, την αντοχή.

4.συμβολικό παιχνίδι. Το παιδί παίρνει διαφορετικούς ρόλους εκφράζοντας τα συναισθήματά του. Εδώ μπορεί να αναλάβει φανταστικούς ρόλους. Το παιδί υποδύεται ρόλους και βρίσκεται σε μια εναλλαγή της πραγματικότητας και της φαντασίας. Παράλληλα καταφέρνει να εκφράσει τα συναισθήματά του και να αποκαλύψει ελεύθερα την ψυχοσύνθεσή του. Επιπλέον έχει αποδειχτεί πως το συμβολικό παιχνίδι συμβάλλει στην ανάπτυξη της αφαιρετικής σκέψης.

5. μορφωτικό-παιδαγωγικό παιχνίδι. Πολύ σημαντικό παιχνίδι που όχι μόνο εκτονώνει αλλά διαπαιδαγωγεί, ποιεί ήθος και πλάθει την προσωπικότητα του παιδιού.

Επιπλέον, το παιχνίδι μπορεί να διακριθεί σύμφωνα με:

1. τον αριθμός των συμμετεχόντων(ατομικό- ομαδικό παιχνίδι)

2. τη μορφή οργάνωσης(ελεύθερο- οργανωμένο παιχνίδι).

Στο σημείο αυτό πρέπει να γίνει αναφορά στον διαχωρισμό του Piaget για τα παιχνίδια. Η διάκριση του Piaget έχει την εξής μορφή:

α.Παιχνίδια άσκησης, κατά το αισθησιοκινητικό στάδιο ανάπτυξης (2 μηνών-1,5 ετών).

β.Συμβολικό παιχνίδι, κατά τη διάρκεια του σταδίου της παραστατικής σκέψης(2-7 ετών), όπου μεταφέρει σε αντικείμενα ενέργειες και πράξεις τις καθημερινής ζωής π.χ. μια κούκλα που τρώει.

γ.παιχνίδι κανόνων, όπου το παιδί παίζει και κοινωνικοποιείται. Είναι κυρίως ομαδικά και αναπτύσσουν την συνεργασία, την άμιλλα, την ενσυναίσθηση.

Ο Piaget, υποστήριζε ότι τα παιδιά καθώς μεγαλώνουν περνούν από 4 διακριτά στάδια ανάπτυξης και στο προκινητικό στάδιο(2-7 ετών) έχουν ιδιαίτερη φαντασία και μαγική σκέψη ενώ παίζουν συνεχώς. Συγχρόνως πίστευε πως τα παιχνίδια με κανόνες έχουν διπλή σημασία στη μέση παιδική ηλικία και πως μπορούν, να προετοιμάσουν τα παιδιά για τη μετάβαση στην πραγματική κοινωνία, καθώς οφείλουν να σέβονται τους κανόνες και να λειτουργούν μέσα σε ορισμένο πλαίσιο, κάτι που θα τους χρησιμεύσει στο μέλλον. Τέλος αξίζει να αναφέρουμε πως ο Piaget έκανε πειράματα σε παιδιά νηπιακής και παιδικής ηλικίας και εντόπισε πως τα παιδιά μεταξύ 9-11 ετών συνειδητοποιούν πως οι κανόνες είναι ανθρώπινα σκευάσματα και άρα όχι απαράβατοι και μπορούν λοιπόν να τους τροποποιήσουν.

1.6 ΠΑΙΧΝΙΔΙ-ΦΥΛΟ-ΕΝΗΛΙΚΑΣ

Λόγω μεγάλης διαφοράς του χαρακτήρα, του τρόπου σκέψης, της ανάπτυξης και των βιολογικών κλίσεων, υπάρχουν διαφορές στο παιχνίδι μεταξύ αγοριών και κοριτσιών. Τα κορίτσια είναι περισσότερο φλύαρα, με έντονες εκφράσεις και συναισθήματα, αναπτύσσουν γρηγορότερα σχέσεις με τα άλλα παιδιά και κοινωνικοποιούνται ευκολότερα. Τα αγόρια από την άλλη, είναι πιο δραστήρια, δεν εκφράζουν συναισθήματα, παίζουν περισσότερο παιχνίδια βίαια και επικίνδυνα. Οι διαφορές αυτές οφείλονται κυρίως στη διαφορετική σωματική κατασκευή και ανάπτυξη και σπανιότερα στον τρόπο και τόπο μεγαλώματος. Μέχρι σήμερα δεν είναι ξεκάθαρο από την επιστήμη, το κατά πόσο επηρεάζει το περιβάλλον ή η γενετική προδιάθεση το άτομο. Ακόμα και στην περίπτωση του παιχνιδιού δεν μπορούμε ξεκάθαρα να κατανοήσουμε αν η αιτία αυτής της διαφοράς αγοριών και κοριτσιών είναι αποτέλεσμα περιβάλλοντος ή DNA. Το βέβαιο είναι πως οι ενήλικες μπορούν με τις σωστές παρεμβάσεις να ενισχύσουν το παιχνίδι του παιδιού.

Καλό είναι όμως οι ενήλικες να αποφεύγουν την πρόωρη παρέμβασης στο παιδικό παιχνίδι, καθώς αυτό τους στερεί τη δυνατότητα να κάνουν λάθη, να μάθουν από αυτά και να αναζητήσουν τη λύση μόνα τους. Ο ενήλικας δεν πρέπει να λύνει πάντα τα προβλήματα, αλλά να δίνει χώρο και χρόνο στο παιδί να ανακαλύπτει μόνο. Σε κάποιες περιπτώσεις βέβαια, ο ενήλικας πρέπει να είναι διαθέσιμος για να ενταχθεί στο παιχνίδι, όπως για παράδειγμα στο παιχνίδι ρόλων Σε κάθε περίπτωση ο ενήλικας πρέπει να σέβεται το δικαίωμα του παιδιού να έχει τον έλεγχο της δράσης. Την άποψη αυτή πρέσβευε κυρίως ο Piaget.

Ο Vygotsky υποστήριζε ότι οι ενήλικες πρέπει να συμμετάσχουν ενεργά με τα παιδιά. Σε έρευνα που έγινε στις Ηνωμένες Πολιτείες το 1996 NICHD , φάνηκε ότι όπου υπάρχει ένας ενήλικας, η ποιότητα της ομιλίας των παιδιών διαφέρει, καθώς υπάρχει η αλληλεπίδραση και η μίμηση. Αποδείχτηκε πως η παιδική αυτοεκτίμηση και ταυτότητα προωθείται μέσα από τα είδη των αλληλεπιδράσεων. Έτσι τα παιδιά κατανοούν τις ομοιότητες και διαφορές μεταξύ των ανθρώπων, τη συμπεριφορά, το χειρισμό απόρριψης, συζήτησης και διαπραγμάτευσης.

Το βέβαιο και αναμφισβήτητο βέβαια, είναι πως οι σημαντικότερες εμπειρίες και εικόνες που έχει ένα παιδί, αποκτώνται μέσα στην οικογένεια. Οι ενήλικοι γονείς αποτελούν το επίκεντρο του κόσμου του παιδιού και το παιδί προσκολλάται πάνω τους. Η κοινωνικοποίηση του αρχίζει μετά το τρίτο έτος της ζωής του. Με τη πάροδο της ηλικίας σταδιακά επικοινωνεί και δένεται και με άλλα άτομα του οικογενειακού περιβάλλοντος.

Εκείνη τη χρονική περίοδο ταπαιδιά είναι έτοιμα να διαμορφώσουν τις πρώτες σχέσεις με συνομηλίκους. Ξεκινούν να ανταλλάσουν χαμόγελα, κάνουν χειρονομίες, προσφέρουν τα παιχνίδια τους. Σύμφωνα με έρευνες μάλιστα το παιδί που μεγαλώσει σε ένα συναισθηματικά ασφαλές περιβάλλον έχει την τάση να αναπτύσσει ευκολότερα φιλικές σχέσεις, εν αντιθέσει με παιδιά που στερούνται της μητρικής κυρίως στοργής. Σε έρευνα που έγινε για τις σχέσεις συνομηλίκων η κοινωνική αλληλεπίδραση των παιδιών ταξινομείται στις εξής κατηγορίες:

α. Το παιδί μένει αμέτοχο. Απλώς παραμένει στο χώρο του παιχνιδιού και δεν συμμετέχει ενργά.

β. Μοναχικό παιχνίδι. Ενώ βρίσκεται με τους συνομηλίκους προτιμά να παίζει μόνο.

γ. Το παιχνίδι στο οποίο μένει θεατής.

Συμμετέχει απλώς δείχνοντας το ενδιαφέρον του και παρατηρώντας τους άλλους.

δ. Παράλληλο. Παίζει κοντά σε άλλα παιδιά.

ε. Συντροφικό. Παίζει με άλλα παιδιά αλλά δεν υπάρχει σαφής διαχωρισμός των ρόλων.

στ. Συνεργατικό παιχνίδι. Συμμετέχει σε ομαδικά παιχνίδια με ρόλους και συνεργατικό κλίμα.

Ο τόπος στον οποίο διαδραματίζεται το παιχνίδι είναι και αυτός πολύ σημαντικός για την ανάπτυξη του παιδιού. Οι ενήλικοι είναι υπεύθυνοι για την επιλογή του περιβάλλοντος με βάση την ηλικία, τα ενδιαφέροντα και τις δυνατότητες του κάθε παιδιού.

Το εξωτερικό περιβάλλον παρέχει στα παιδιά μοναδικές ευκαιρίες για να εξερευνήσουν τη φύση και να δοκιμάσουν τις δυνατότητές τους. Θα πρέπει να διαμορφωθεί έτσι, προκειμένου να παρουσιαστεί σαν πρόκληση για το παιδί.

Το παιχνίδι στην παιδική χαρά είναι το πιο διαδεδομένο παιχνίδι εξωτερικού χώρου και το πιο ευχάριστο για το παιδί. Το παιχνίδι αυτό είναι συνυφασμένο με το φυσικό περιβάλλον. Θα μπορούσαμε να πούμε ότι η παιδική χαρά είναι μια μικρή κοινωνία όπου συνυπάρχουν πολλά παιδιά. Το παιχνίδι στην παιδική χαρά δίνει στα παιδιά μας την ευκαιρία να μάθουν να μοιράζονται, να περιμένουν τη σειρά τους, να συνεργάζονται, να έχουν καλούς τρόπους, να σέβονται. Στο παιχνίδι τους δεν υπάρχει ΄΄πρέπει΄΄, αλλά ελευθερία έκφρασης.

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2

2.1 ΠΑΙΧΝΙΔΙ ΩΣ ΜΕΣΟ ΔΙΑΠΑΙΔΑΓΩΓHΣΗΣ

Στις μέρες μας όμως και καθώς οι κοινωνίες εξελίσσονται, το παιχνίδι δεν αποτελεί απλά έναν τρόπο για να διασκεδάζει το παιδί, αλλά έναν τρόπο διδαχής και εκμάθησης, το λεγόμενο παιδαγωγικό παιχνίδι. Το παιδαγωγικό παιχνίδι στοχεύει βέβαια στην χαλάρωση και αποσυμπίεση του ατόμου, αλλά συγχρόνως και στην διδαχή. Το παιδαγωγικό παιχνίδι δεν είναι μόνο εκείνο που διαδραματίζεται κατά τη σχολική διαδικασία, αλλά μπορεί να λάβει χώρα οπουδήποτε και με πολλούς τρόπους. Περιλαμβάνει όλα τα είδη των παιχνιδιών, ατομικά, ομαδικά, σχολικά και μη, τα οποία θα αναλύσουμε παρακάτω. Η ύπαρξη ενός απώτερου στόχου καθιστά απαραίτητη την καταβολή μεγαλύτερης προσπάθειας από το παιδί, συγκριτικά με ένα απλό παιχνίδι που δεν σκοπεύει σε κάτι.

Ο Pestalozzi ήταν ένας από τους σημαντικότερους παιδαγωγούς γεννημένος στη Ζυρίχη το 1746. ανέπτυξε τις απόψεις του περί μάθησης, σύμφωνα με τις οποίες η μάθηση πρέπει να κατευθύνεται από τις έμφυτες τάσεις και κλίσεις του παιδιού και όχι από τις επιβολές του περιβάλλοντος. Ο Pestalozzi δηλαδή υποστήριζε πως η μάθηση βασίζεται στην παρατήρηση και την εποπτεία των πραγμάτων θέλοντας με αυτόν τον τρόπο να τονίσει τη συμβολή της δράσης του παιδιού για την κατάκτηση της γνώσης. Το παιχνίδι λοιπόν που είναι η πιο ενεργή δραστηριότητα είναι η πιο σημαντική αυτενέργεια του παιδιού για την απόκτηση της γνώσης.

Το 1955 στη Γερμανία ο Ernst Jonny Kiphiard καθηγητής φυσικής αγωγής, επινόησε μια ΄΄νέα αγωγή΄΄ για παιδιά με ψυχοκινητική δυσπραγία. Δημιούργησε λοιπόν μια σειρά από ειδικές ασκήσεις με τις οποίες ΄΄εξυπηρέτησε την αγωγή της κίνησης, της αντίληψης, της αίσθησης του σώματος και της έκφρασης των παιδιών΄΄(viii.Δρακος-Μπινιας, 2008, σελ.14). Το 1976 δημιουργήθηκε λοιπόν ο σύλλογος ΄΄Actionskereis Psychomotorik΄΄ που σήμερα περιλαμβάνει μια σειρά από επιστήμονες οι οποίοι προσπαθούν να κάνουν χρήσιμη την ψυχοκινητική αγωγή στο δικό του επιστημονικό χώρο.

Υπάρχουν αρκετοί διαφορετικοί διαχωρισμοί των παιδαγωγικών παιχνιδιών. Η βασική ταξινόμηση τους είναι η εξής: παιχνίδια γνώσεων, μουσικά-ζωγραφικά, θεατρικά, παιχνίδια με κατασκευές-αντικείμενα, ηλεκτρονικά παιχνίδια. Πιο αναλυτικά:

α. παιχνίδια γνώσεων

Είναι τα παιχνίδια με τα οποία το παιδί εξελίσσει τις γνωστικές του ικανότητες. Το σταυρόλεξο, το κρυπτόλεξο, η αντιστοίχιση, οι γλωσσοδέτες, οι γρίφοι, τα αινίγματα. Τα παιδιά με αυτά τα απλά παιχνίδια αναπτύσσουν την γλωσσική τους ικανότητα, την αντίληψη και τη σκέψη.

β.Τα μουσικά και ζωγραφικά παιχνίδια

Είναι αυτά που χρησιμοποιούν την μουσική και την εικόνα. Τα παιχνίδια προσελκύουν το ενδιαφέρον και την προσοχή του παιδιού και έτσι μαθαίνει αβίαστα.

γ.παιχνιδια με αντικείμενα

Εδώ ανήκουν οι χειροτεχνίες, τα κολάζ κλπ.

δ.θεταρικά παιχνίδια.

στ.παιχνίδια με ηλεκτρονικό υπολογιστή.

Τέλος δε θα έπρεπε να παραλείψουμε το παραμύθι που βρίσκεται σε εξέχουσα θέση στην παράδοσή μας και πολλών ακόμα χωρών. Οι βασιλιάδες, οι βασίλισσες, οι μητριές, οι νεράιδες, οι ήρωες περικλείουν αυτήν ακριβώς τη μαγεία που χρειάζεται ένα παιδί για να διασκεδάσει αλλά ακόμα και να μάθει. Το παραμύθι, ελεύθερο από τα όρια του χρόνου, γεμάτο φαντασία, ρομαντισμό και συγκινησιακή ατμόσφαιρα, έχει μεγαλώσει γενιές και γενιές. Παιχνίδι με την ευρύτερη έννοια του όρου, είναι μια διαδικασία χαλάρωσης για το παιδί. Η φαντασία άγεται και φέρεται σε νέα μονοπάτια ενώ παράλληλα ο αναγνώστης ταυτίζεται με εμπειρίες και καταστάσεις.

2.2 ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΟ ΠΑΙΧΝΙΔΙ ΣΤΗ ΜΑΘΗΤΙΚΗ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ

Είναι χρήσιμο λοιπόν να δούμε πως μπορεί το παιχνίδι να ενσωματωθεί μέσα στην τάξη και να χρησιμοποιηθεί έτσι ώστε να ωφελήσει τα παιδιά. Ο δάσκαλος μπορεί να παρωθήσει το παιδί να διαβάσει και να ενδιαφερθεί για να μάθει. Σε κάθε μαθησιακή δραστηριότητα μπορεί να ενσωματώσει στοιχεία παιχνιδιού.

Αρχικά, αυτό που θα κάνει ένα παιχνίδι λειτουργικό, είναι το μέγεθος της τάξης και η σωστή τοποθέτηση των θρανίων. Σημαντικό ρόλο παίζουν επίσης τα ευχάριστα χρώματα, οι εικόνες, οι φωτογραφίες, τα βιβλία, τα παραμύθια, μια απλή γωνιά ξεκούρασης, κουρτίνες με χαρούμενα χρώματα. Τα χρώματα ιδιαίτερα που θα πρέπει να προτιμώνται είναι το γαλάζιο και το ανοιχτό πράσινο, καθώς ενδείκνυνται για περισσότερη συγκέντρωση προσοχής, διέγερση ενεργητικότητας και καθυστέρηση κόπωσης των ματιών. Βασική προϋπόθεση είναι και το καλό ψυχοπαιδαγωγικό κλίμα της τάξης, η καλή σχέση δασκάλου και μαθητή. Αυτό που πρέπει να κατανοήσουμε είναι πως ακόμα και μια εικόνα, ή μια πηγή σε ένα σχολικό εγχειρίδιο, μπορεί να δημιουργήσει μια ευχάριστη συζήτηση και τρόπο αποσυμπίεσης του μαθητή.

Ο δάσκαλος πρέπει να συνειδητοποιήσει ο ίδιος την αξία του παιχνιδιού ως παιδαγωγικού μέσου. Αφού συμβεί αυτό οφείλει να αναζητήσει τις δυνατότητες και τις ανάγκες των παιδιών και να προσαρμόσει το παιχνίδι στις ιδιαιτερότητες τους. Τα παιδιά σε καμία περίπτωση δεν προτιμούν ένα μάθημα στείρο και σοβαρό μέσα στην τάξη. Το παιχνίδι είναι θα λέγαμε ένας τρόπος παρώθησης των παιδιών, ένα ισχυρό κίνητρο για μάθηση΄΄ για αυτό είναι παρωθητικά ορθόν να μη λείπουν τέτοιες δραστηριότητες από την καθημερινή διδασκαλία΄΄(ix.Τριλιανός, 2002, σελ.117).

Στα σχολικά εγχειρίδια όλων των τάξεων υπάρχει έκδηλη προσπάθεια ενσωμάτωσης παιχνιδιών και δραστηριοτήτων. Σταυρόλεξα, ακροστιχίδες, κατασκευές, ζωγραφιές, εικόνες υπάρχουν σε κάθε διδακτική ενότητα. Παρόλα αυτά τα παιδιά διαμαρτύρονται πως τα βιβλία παραμένουν βαρετά και κουραστικά, αποδεικνύοντας έτσι πως η θέση του παιχνιδιού δεν είναι αυτή που αρμόζει στη παιδαγωγική διαδικασία.

Ο J. Dewey υπήρξε ένας από τους μεγαλύτερους εκπροσώπους του ΄΄νέου σχολείου΄΄, όπως ονομάστηκε η περίοδος του 20ου αιώνα. Σύμφωνα λοιπόν με τον Dewey η σκέψη του παιδιού δεν είναι θεωρητική αλλά ένα είδος δράσης που μέσα από την εμπειρία μόνο εξελίσσεται και άρα σκοπος της αγωγής είναι ΄΄η ενθάρρυνση της δράσης του παιδιού΄΄ (x.Κριβας, 2003, σελ.200).

Τα μαθηματικά παιχνίδια

Μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε τις κάρτες του εμπορίου ή να φτιάξουμε τις φιγούρες με δικά μας χαρτονάκια τα οποία θα διακοσμήσουν τα παιδιά όπως θέλουν. Ποιο παιχνίδι επιλέγουμε να παίξουμε εξαρτάται από τους διδακτικούς μας στόχους και ανάλογα μπορούμε να επινοήσουμε ή να τροποποιήσουμε ήδη γνωστά παιχνίδια όπως αγωνία, τρίλιζα.

Συνεχίζοντας, υπάρχουν και άλλα είδη παιχνιδιών που μπορούν να κάνουν το μάθημα των μαθηματικών πιο ευχάριστο, όπως είναι το ντόμινο με κλάσματα .Τα περισσότερα παιδιά ξέρουν να παίζουν ντόμινο και έτσι μέσα από το παιχνίδι θα κατανοήσουν τα κλάσματα και θα δείχνουν ενδιαφέρον όταν θα πρόκειται να ξαναπαίξουν το παιχνίδι αυτό.

Ακόμα υπάρχει το παιχνίδι της προπαίδειας. Στο παιχνίδι αυτό κόβουμε σε χαρτόνια τους αριθμούς και τα αποτελέσματα των πολλαπλασιασμών. Τα κολλάμε στον πίνακα και ζητάμε από τα παιδιά να μας βρουν τα αποτελέσματα των πράξεων. Έτσι η προπαίδεια γίνεται σταδιακά εύκολη για τα παιδιά.

Σημαντικά παιχνίδια είναι τα κουίζ και τα παζλ καθώς προκαλούν θα λέγαμε τα παιδιά να βρουν τις λύσεις και αυτό τα κάνει ακόμα πιο προσιτά. Ακόμα και όταν αφηγούμαστε ένα παραμύθι, μπορούμε να προσθέτουμε ορισμένες αριθμητικές λεπτομέρειες. Όπως διαβάζουμε στο βιβλίο του κυρίου Μαλαφάντη, το παραμύθι μπορεί να αξιοποιηθεί και στα μαθηματικά προκειμένου να γίνουν πιο κατανοητά και ευχάριστα για τους μικρούς μαθητές.

Γλωσσικά παιχνίδια

Σκοπός μας είναι τα παιδιά να αισθανθούν ότι το γράψιμο δεν είναι συνώνυμο με την αγγαρεία και την αποτυχία αλλά αντίθετα είναι αυτό που μπορεί να κάνει τα παιδιά να φτάσουν να ευχαριστιούνται το μάθημα της γλώσσας αν γίνει με τον κατάλληλο τρόπο.

Τα σταυρόλεξα και οι γρίφοι, οι σπαζοκεφαλιές, αναπτύσσουν την δημιουργική σκέψη του παιδιού και του κινούν το ενδιαφέρον. Επιπλέον, υπάρχει και το παιχνίδι με τι εικόνες. Οι μαθητές παρατηρούν τις εικόνες και μπορούν να μαντεύουν κρυμμένο τμήμα της εικόνας ,να την περιγράψουν γραπτά ή προφορικά, να βρουν ένα τίτλο για την εικόνα και ακόμα να θέτουν ερωτήσεις σε άλλους για την εικόνα. Οι εικόνες αποτελούν σημαντικό μέσο για την ανάπτυξη της δημιουργικής σκέψης. Παράλληλα, τα αστεία και τα αινίγματα κατά την διάρκεια του μαθήματος μπορούν να δημιουργήσουν με την σειρά τους ένα παιγνιώδες κλίμα στην τάξη, ενώ και οι ερωτήσεις που κάνει ο δάσκαλος μπορεί να δημιουργήσουν ευχάριστο κλίμα.

Το θεατρικό παιχνίδι

Το Θεατρικό παιχνίδι συνδυάζει την παιδαγωγική επιστήμη και τη θεατρική τέχνη. είναι μέσο ανάπτυξης της γνώσης και της επικοινωνίας. Η δραματοποίηση είναι η θεατρική απόδοση ενός διηγήματος, αφηγήματος η και εικόνας οπτικής και ακουστικής ΄΄Tο θέατρο και ιδιαίτερα αυτό που απευθύνεται σε νέους θεατές, στοχεύει στη συνειδησιακή ενεργοποίηση και τη δημιουργία μιας πολιτιστικής μνήμης ευρείας αναφοράς, που συνιστά ζητούμενο στο θέατρο, ενώ ταυτόχρονα αποτελεί βασική προτεραιότητα στη σύγχρονη εκπαίδευση ΄΄(xi.Γραμματάς-Τζαμαργιάς, 2004, σελ. 89-92).

Τη δεκαετία του 1970 ο Ισραηλινός ψυχολόγος Sara Smilansky διεξήγε μια πρωτοποριακή έρευνα σχετικά με το ρόλο του θεατρικού παιχνιδιού στη γνωστική και κοινωνικοψυχολογική ανάπτυξη των παιδιών. Έβαλε δύο παίχτες να αλληλεπιδρούν και να υπάρχει μια λεκτική επικοινωνία. Παρατηρώντας παιδιά από έξι έως τριών ετών και συνεχίζοντας και στις ΗΠΑ το ίδιο πείραμα σε παιδιά διαφορετικών κοινωνικών στρωμάτων, κατέληξε στο ότι η ικανότητα των παιδιών να συμμετέχουν στη δραματοποίηση, συνδέεται άμεσα με την ακαδημαική πρόοδο των παιδιών.

Πράγματι λοιπόν το θεατρικό παιχνίδι με τον αυτοσχεδιασμό, την παντομίμα, τη δραματοποίηση μπορεί αν ευνοήσει πολύ το παιδί ενώ συνάμα ΄΄Οι εκπαιδευτικοί μπορούν να ευαισθητοποιήσουν τα παιδιά σε ορισμένα επιπλέον στοιχεία μιας ιστορίας, τα οποία έχουν σχέση με τη δραματοποίηση, να εμβαθύνουν περισσότερο σε κάποιες λεπτομέρειες και να συζητήσουν μαζί τους τα επιμέρους στοιχεία όπως: το περιβάλλον, οι χαρακτήρες, η δράση, το θέμα, οι διάλογοι΄΄(xii.Χρυσοστόμου, 2005, 148).

Ο υπολογιστής ως μέσο διδασκαλίας.

Η διδασκαλία με τη βοήθεια Η/Υ, ως βοηθητικού και υποστηρικτικού μέσου, δίνει τη δυνατότητα για αλλαγή των διδακτικών πρακτικών. Oι υπολογιστές δηλαδή, μπορούν να χρησιμοποιηθούν: ως εργαλεία μάθησης από τους μαθητές, ως εκπαιδευτές των μαθητών για να τους διδάξουν κάποια ύλη, ως αντικείμενο μελέτης για τα παιδιά, ως μαθητευόμενοι των παιδιών και ως ταξινομητές των πληροφοριών.

Τα μαθηματικά παιχνίδια αποτελούν ίσως την πιο ελκυστική κατηγορία λογισμικού, αφού με τη χρήση φωτογραφιών, εικόνας και ήχου δημιουργούν ένα ιδιαίτερα ευχάριστο εκπαιδευτικό περιβάλλον για την εκμάθηση των μαθηματικών. Ο σχεδιασμός τους στηρίζεται στη μάθηση μέσα από ψυχαγωγικές και εκπαιδευτικές μεθόδους.

Η κρεμάλα, όπου ο μαθητής προσπαθεί να μαντέψει ένα ένα τα γράμματα και έτσι με ευχάριστο τρόπο φτάνει στη λύση, το Σταυρόλεξο, όπου ο υπολογιστής χρησιμοποιεί τις ερωτήσεις του εκπαιδευτικού και αυτόματα παράγει ένα σταυρόλεξο διαφορετικό για τον κάθε μαθητή, το Κρυπτόλεξο , που μοιάζει με το σταυρόλεξο, το Φιδάκι, το Sudoku είναι μερικά από τα παιχνίδια. Ειδικά προγράμματα τα οποία είναι εκπαιδευμένοι να χρησιμοποιούν παιδοψυχολόγοι, παιδοψυχίατροι και λογοθεραπευτές, επιτρέπουν μία δυναμική προσέγγιση για την αντιμετώπιση δυσκολιών όπως η δυσλεξία, η διαταραχή ελλειμματικής προσοχής, ή θεμάτων που σχετίζονται με τον προφορικό λόγο. Έτσι ο υπολογιστής, γίνεται μέρος συγκεκριμένων θεραπευτικών στόχων. Οι ασκήσεις γίνονται ευχάριστες και Παράλληλα αυξάνεται το κίνητρο του παιδιού για συνεργασία και συμμετοχή, αυξάνοντας κατά πολύ την αποτελεσματικότητα και την πρόοδό του. Οι ανάγκες του παιδιού είναι αυτές που καθορίζουν τον τρόπο χρήσης του υπολογιστή καθώς και τα ενδιαφέροντα του.

ΠΑΙΧΝΙΔΙ ΚΑΙ ΦΥΣΙΚΗ ΑΓΩΓΗ

Σκοπός του μαθήματος της Φυσικής Αγωγής δεν είναι η ανάπτυξη των μυικών ομάδων αλλά η ολόπλευρη κινητικότητα του σώματος. Οι σωστές δραστηριότητες είναι αυτές που θα προετοιμάσουν το παιδί για το παιχνίδι. Μέχρι την ηλικία των πέντε ετών είναι απαραίτητες και καθοριστικές για την ωρίμανση και τον συντονισμό του νευρικού συστήματος του παιδιού. Το παιδί μέσα από τα παιχνίδια στο μάθημα αυτό διασκεδάζουν θεωρώντας πως είναι η ευκολότερη και πιο διασκεδαστική ώρα της σχολικής μέρας. Η αλήθεια όμως είναι πως τα παιδιά χωρίς να το καταλαβαίνουν αναπτύσσουν μια σειρά από ικανότητες όπως: οπτική, κιναισθητική, ακουστική, σωματική αντίληψη, αντοχή, δύναμη, ευλυγισία, ευκινησία, εκφραστική κίνηση, δημιουργικότητα. Με σωστά παιχνίδια λοιπόν και υπό τη καθοδήγηση του δασκάλου φυσικής αγωγής το παιδί έχει τη δυνατότητα να κατακτήσει παίζοντας μια σειρά από χρήσιμές δεξιότητες για την εξέλιξή του.

ΕΠΙΛΟΓΟΣ

Το παιχνίδι είναι ένα σημαντικό, μορφωτικό, ηθοπλαστικό μέσο που συμβάλλει αποφασιστικά στην ανάπτυξη του παιδιού. Τα παιχνίδια εμπλουτίζουν τα παιδιά με επιδεξιότητα, ενδυνάμωση, ισορροπία. Ενδυναμώνουν το νευρικό σύστημα, διευκολύνουν τη λειτουργία της αναπνοής και της καρδιάς.

Καλλιεργείται η φαντασία, η μνήμη, αναπτύσσεται η κρίση. Παράλληλα το παιχνίδι συμβάλλει και στη συναισθηματική του ανάπτυξη, προκαλώντας ευχάριστες συναισθηματικές καταστάσεις οι οποίες συμβάλλουν στην πνευματική ευφορία και γενικά η ψυχή του παιδιού σμιλεύεται και εξευγενίζεται. Οι μελέτες που έχουν γίνει για το παιχνίδι, αλλά και οι αρχαίες του ρίζες, αποδεικνύουν τη μεγάλη του αξία και σημασία.

Όσον αφορά τα βιβλία, το παιχνίδι πρέπει να ενταχθεί με πολλούς διαφορετικούς τρόπους ανάλογα με την ηλικία και τις ανάγκες του παιδιού. Είναι απαραίτητο ο δάσκαλος να μην ξεχνά την εκμάθηση μέσα από ένα διασκεδαστικό παιχνίδι. Τα βιβλία λοιπόν χρειάζονται εμπλουτισμό με εικόνες και δραστηριότητες.

Η Οικογένεια από την πλευρά της οφείλει να γνωρίζει τα θετικά αποτελέσματα του παιχνιδιού στην ανάπτυξη του παιδιού και να το κινητοποιεί στο να παίζει. Να βρίσκουν δηλαδή χρόνο οι γονείς να παίζουν με το παιδί τους και να αναζητούν νέους φίλους και παρέες. Μια ευτυχισμένη παιδική ηλικία με άφθονο παιχνίδι, δημιουργεί ισορροπημένους και ευτυχισμένους ενήλικες.

.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚΕΣ ΑΝΑΦΟΡΕΣ

1. Huizing G. (1989), Ο ΑΝΘΡΩΠΟΣ ΚΑΙ ΤΟ ΠΑΙΧΝΙΔΙ (Μετάφραση: Στέφανος Ροζάνης, Γεράσιμος Λυκιαρδόπουλος), (Αθήνα: Γνώση).Ατωνιάδης, Α. (1994), Το παιχνίδι (Αθήνα: Τόπος)
2. Παπαδόπουλος Ν., (1991),Ψυχολογία: σύγχρονα θέματα: σπουδές, εφαρμογές, κοινωνικοποίηση, παιχνίδι, μάθηση, επιθετικότητα, ωριμότητα, κληρονομικότητα, περιβάλλον, προσωπικότητα, εφηβεία, πειθαρχία, αυτοχειρία, ναρκωτικά, Αθήνα.
3. Michael Cole-heila Cole (2002),Η ανάπτυξη των παιδιών.(μετάφραση Σόλμαν Μ) (Αθήνα: Τυπωθύτω).

4. Santer J.- GriffithsC. (2007), FREE PLAY IN EARLY CHILDHOOD (England: National Children’s Bureau).
5. Βοσνιάδου Σ. (2001), ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ τόμος Α’ (Αθήνα : Gutenberg).
6. Δράκος Γ.-Μπινιάς Ν. (2008), ΨΥΧΟΚΙΝΗΤΙΚΗ ΑΓΩΓΗ (Αθήνα: Πατάκη).
7. Τριλιανός, Θ. (2002) Η παρώθηση του μαθητή για μάθηση, (Αθήνα: Διάδραση).
8. ΚΡΙΒΑΣ Σ. (2007),Παιδαγωγική επιστήμη: Βασική Θεματική: (Αθήνα: Gutenberg).
9. Γραμματάς Θ. - Τζαμαριάς Τ. (2004),Πολιτιστικές εκδηλώσεις στο σχολείο. Πρωτοβάθμια-Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση (Αθήνα: Άτραπος).
10. Χρυσοστόμου Σ.(2005), Η ΜΟΥΣΙΚΗ ΣΤΗΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ (Αθήνα: Panas music).

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ:

1. Ατωνιάδης, Α. (1994), Το παιχνίδι (Αθήνα: Τόπος)
2. Αργυριάδης Α., Αργυριάδη Α(2012)., Περι-συλλογή (Αθήνα: Κορυφή).
3. Βοσνιάδου Σ. (2001), ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ τόμος Α’ (Αθήνα : Gutenberg).
4. Γαλανάκη Ε.(2003),Θέματα αναπτυξιακής ψυχολογίας (Αθήνα: Διάδραση).
5. Γραμματάς Θ. (1999), Διδακτική του Θεάτρου ( Αθήνα: Τυπωθύτω).
6. Γραμματάς Θ. - Τζαμαριάς Τ. (2004),Πολιτιστικές εκδηλώσεις στο σχολείο. Πρωτοβάθμια-Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση (Αθήνα: Άτραπος).
7. Δράκος Γ.-Μπινιάς Ν. (2008), ΨΥΧΟΚΙΝΗΤΙΚΗ ΑΓΩΓΗ (Αθήνα: Πατάκη).
8. ΚΡΙΒΑΣ Σ. (2007),Παιδαγωγική επιστήμη: Βασική Θεματική: (Αθήνα: Gutenberg).
9. Μαλαφάντης Κ. (2001) Το παραμύθι στην εκπαίδευση (Αθήνα: Διάδραση).
10. Παπαδόπουλος Ν., (1991),Ψυχολογία: σύγχρονα θέματα: σπουδές, εφαρμογές, κοινωνικοποίηση, παιχνίδι, μάθηση, επιθετικότητα, ωριμότητα, κληρονομικότητα, περιβάλλον, προσωπικότητα, εφηβεία, πειθαρχία, αυτοχειρία, ναρκωτικά, Αθήνα.
11. Πολυχρονοπούλου Σ. 2012, Παιδιά και έφηβοι με ειδικές ανάγκες και δυνατότητες (Αθήνα: Αυτοέκδοση).
12. Τριλιανός, Θ. (2002) Η παρώθηση του μαθητή για μάθηση, (Αθήνα: Διάδραση).
13. Χρυσοστόμου Σ.(2005), Η ΜΟΥΣΙΚΗ ΣΤΗΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ (Αθήνα: Panas music).
14. 14 Huizing.G (1989), Ο ΑΝΘΡΩΠΟΣ ΚΑΙ ΤΟ ΠΑΙΧΝΙΔΙ (Μετάφραση: Στέφανος Ροζάνης, Γεράσιμος Λυκιαρδόπουλος), (Αθήνα: Γνώση).

15. Michael Cole-heila Cole (2002),Η ανάπτυξη των παιδιών.

(μετάφραση Σόλμαν Μ) (Αθήνα: Τυπωθύτω).

Αγγλική βιβλιογραφία:

1. Santer J.- GriffithsC. (2007), FREE PLAY IN EARLY CHILDHOOD (England: National Children’s Bureau).

Βοηθητικό λογισμικό:

2. http://www.aftognosia.gr/2010-07-20-21-41-08/139-i-psychotherapeia-tis-metavasis-ap-tin-aftapati-toy-freud-stin-genesi-tou-alithinou-eaytou-meso-tis-epithimias.html

3. http://theodoregrammatas.com/2013/05/27/27052013-%CE%B1%CE%BD%CF%84%CF%8E%CE%BD%CE%B7%CF%82-%CE%BB%CE%B5%CE%BD%CE%B1%CE%BA%CE%AC%CE%BA%CE%B7%CF%82-%CE%B7-%CE%BC%CE%BF%CF%81%CF%86%CE%BF%CF%80%CE%B1%CE%B9%CE%B4%CE%B5%CF%85%CF%84%CE%B9/

4. http://education.actionaid.gr/files/File/2P/2oNipiagwgeio%20Komotinis.pdf

© Copyright-VIPAPHARM. All rights reserved