|
Σύντομη βιογραφία της συγγραφέως |
Κριτικές του άρθρου |
ISSN : 2241-4665
Ημερομηνία έκδοσης: Αθήνα 8 Μαΐου 2017
“ ΤΟ ΕΙΚΟΝΟΓΡΑΦΗΜΕΝΟ ΠΑΙΔΙΚΟ ΒΙΒΛΙΟ”
της
Κωστανίκου Σταυρούλας
απόφοιτης του τμήματος
Βρεφονηπιοκομίας των Τ.Ε.Ι. Ηπείρου
“THE ILLUSTRATED CHILDREN’S BOOK ”
by
Stavroula
Kostanikou
Περίληψη
Το εικονογραφημένο παιδικό βιβλίο με κύριο γνώρισμά του τις εικονιστικές απεικονίσεις και με τη συμβολή των διάφορων εκδοχών του μπορεί να αποτελέσει χρήσιμο και εξαιρετικά αποδοτικό μέσο, στην διεύρυνση των δυνατοτήτων του παιδιού προσχολικής ηλικίας, μέσω της χρήσης του στην προσχολική εκπαίδευση.
Abstract
The illustrated children’s book, uses as its
main feature pictorial illustrations together with the contribution of a
variety of viewpoints, as a useful and extremely effective tool to explore the
abilities of a child at the preschool age, as a part of preschool education.
1. Εισαγωγή
Το εικονογραφημένο παιδικό βιβλίο αποτελεί μια ιδιαίτερη μορφή παιδικής λογοτεχνίας, λόγω της ιδιαίτερης «μορφολογίας» της και χρησιμοποιείται κυρίως στους χώρους της προσχολικής αγωγής. Ο όρος εικονογραφημένο βιβλίο αναφέρεται, τόσο στα βιβλία που έχουν εικόνες όσο και για βιβλία, όπου υπάρχει σύζευξη εικόνας και λόγου. Ορισμένοι ερευνητές υποστηρίζουν πως τα εικονογραφημένα παιδικά βιβλία απευθύνονται στα παιδιά ηλικίας 2 έως 8 ετών (Νατσιοπούλου, 2012). Γενικότερα, οι διάφοροι ορισμοί για το εικονογραφημένο παιδικό βιβλίο εστιάζουν στην εικόνα, που είτε μόνη της είτε σε αγαστή συνεργασία με το κείμενο, θεωρείται φορέας του περιεχομένου του βιβλίου (Μπενέκος, 1990). Σκοπός της μελέτης μας είναι να διερευνήσουμε τα γενικότερα χαρακτηριστικά του εικονογραφημένου παιδικού βιβλίου καθώς και του ρόλου που επιτελεί στο πλαίσιο της προσχολικής εκπαίδευσης.
2. Χαρακτηριστικά
εικονογράφησης
Η εικονογράφηση είναι το αποτέλεσμα των ποιοτικών στοιχείων των υλικών που χρησιμοποιούνται. Τα υλικά αυτά είναι: χρώματα, μελάνι, μολύβι, κιμωλία, τα οποία με βάση τις ιδιότητες και τον τρόπο χρήσης τους προσδιορίζουν και το συμβολικό τους φορτίο. Επίσης, εξαιρετικά μεγάλη σημασία για την εικονιστική νοηματοδότηση των εικονογραφημένων βιβλίων διαδραματίζουν η επιλογή και η χρησιμοποίηση των βασικών στοιχείων σχεδίασης και ειδικότερα των γραμμών και σχημάτων, των σχεδίων και περιγραμμάτων, του χρώματος και των μορφών (Σιβροπούλου, 2004). Συγκεκριμένα, η γραμμή αποτελεί συστατικό στοιχείο κάθε εικονογράφησης και ο χαρακτήρας εκφοράς της δημιουργεί υπολανθάνουσες νοηματοδοτήσεις. Μια ευθεία οριζόντια γραμμή εκφράζει γαλήνη και ηρεμία, μία κάθετη γραμμή υποδηλώνει ένταση και οξύτητα, μια διαγώνια γραμμή φανερώνει δράση και κίνηση, μια τεθλασμένη ανησυχία, μια καμπύλη ηρεμία και τέλος πολλές γραμμές μαζί υποβάλλουν το αίσθημα του φωτός και της σκιάς (Νατσιοπούλου, 2012). Το χρώμα από την πλευρά του παίζει πολυδιάστατο ρόλο και αποτελεί συστατικό στοιχείο σε πολλές εκφάνσεις της ζωής. Τα κόκκινα, κίτρινα και πορτοκαλί χρώματα θεωρούνται θερμά, τα μπλε, πράσινα και βιολετιά χρώματα θεωρούνται ψυχρά. Στα μικρά παιδιά τα χρώματα στο εικονογραφημένο βιβλίο αποτελούν το σημαντικότερο σημείο αναφοράς και προκαλούν με την παρουσία, αλλά και την απουσία τους πολυποίκιλα συναισθήματα. Η ασπρόμαυρη εικονογράφηση προσδίδει αντικειμενικότητα, ενώ το λευκό φόντο καθαρότητα (Κανταρτζή, 2002). Τα σχέδια και τα περιγράμματα χρησιμοποιούνται για την εικονογράφηση κειμένων που διηγούνται εξωπραγματικές καταστάσεις, ενώ οι μορφές ανάλογα με τον τρόπο απεικόνισής τους εκφράζουν το πραγματικό ή το φανταστικό (Νατσιοπούλου, 2012).
3. Ποιοτικό
εικονογραφημένο παιδικό βιβλίο
Ένα εικονογραφημένο παιδικό βιβλίο για να είναι ποιοτικό θα πρέπει να δίνει έμφαση: 1) στην αισθητική των εικόνων, 2) στη συνάφεια εικονογράφησης και κειμένου, 3) στην ισορροπία κειμένου και εικόνας, 4) στη θέση της εικόνας στη σελίδα, 5) στην απεικόνιση των χαρακτήρων της ιστορίας, 6) στη συσχέτιση των εικόνων με τις γνωστικές δυνατότητες των μικρών παιδιών, 7) στο σεβασμό στις ζωγραφικές συμβάσεις, 8) στην αποφυγή στερεότυπων και ζωγραφικών κλισέ, 9) στην έξαψη του ενδιαφέροντος του «αναγνώστη» μέσα από τη δυσκολία να εκφράζεται με πολλούς τρόπους, 10) στην οπτική γωνία από την οποία κάποιος παρατηρεί την εξέλιξη, διαμέσου των εικόνων, της ιστορίας, 11) στη σχέση μεγέθους των εικονικών χαρακτήρων, στην προοπτική και το πάχος των γραμμών και τέλος 12) στην επιμέλεια της πρώτης και τελευταίας σελίδας (Κανατσούλη, 2007).
4. Κατηγορίες
εικονογραφημένων παιδικών βιβλίων
Ο μεγάλος αριθμός εικονογραφημένων παιδικών βιβλίων που κυκλοφο-ρούν στις μέρες μας προκάλεσε αναπόφευκτα την αναγκαιότητα κατηγοριοποίη-σής τους. Η κατηγοριοποίηση αυτή βρίσκεται σε άμεση συνάρτηση με τα κριτήρια που χρησιμοποιούνται. Η βασικότερη κατηγοριοποίηση των εικονογραφημένων παιδικών βιβλίων χρησιμοποιεί ως κριτήριο την ύπαρξη ή μη κειμένου. Με βάση το κριτήριο αυτό τα εικονογραφημένα παιδικά βιβλία διακρίνονται: α) στα εικονογραφημένα βιβλία χωρίς κείμενο και β) στα εικονογραφημένα βιβλία με κείμενο (Glazer, 1991· Lukens, 1999).
Αναλυτικότερα, τα εικονογραφημένα βιβλία χωρίς κείμενο είναι βιβλία τα οποία περιέχουν αποκλειστικά εικόνες διευθετημένες με τέτοιον τρόπο στις σελίδες του βιβλίου, ώστε από μόνες τους να δημιουργούν συνθήκες «ανάγνωσης» τους, η οποία οδηγεί σε μια κατανοητή σύμβαση νοήματος. Τα βιβλία αυτά αφηγούνται ιστορίες με πλουραλισμό περιεχομένου, περιπλοκότητα και ενδιαφέρον. Συνήθως υπάρχει μια κεντρική ιδέα γύρω από την οποία αρθρώνονται οι συμπαραδηλώσεις των εικόνες. Οι εικόνες έχουν τεράστια νοηματικά πλαίσια, αποδίδουν ισχυρό συμβολικό φορτίο και ερμηνεύονται ως πολυσήμαντα «κείμενα» διαμέσου της διαλεκτικής όπου αναπτύσσεται με τους αναγνώστες τους. Όλες όμως οι ιστορίες με εικόνες δεν απευθύνονται στους μικρούς αναγνώστες. Υπάρχουν και βιβλία με περίπλοκες και σύνθετες εικόνες οι οποίες αφορούν αναγνώστες με ευρύτερες γνώσεις και δυνατότητες (Νατσιοπούλου, 2012).
Όσον αφορά τα εικονογραφημένα βιβλία με κείμενο, κύριο χαρακτηριστικό τους είναι η αρμονική σύνδεση εικόνας και κειμένου. Σε αυτής της μορφής τα βιβλία η εικόνα δεν αποτελεί απλώς μία επεξήγηση του κειμένου αλλά μάλλον θεωρείται μια νοηματική επέκτασή του, μια συμπληρωματική ερμηνεία, μια αφορμή για νέους προβληματισμούς (Νατσιοπούλου, 2012). Υπάρχουν διάφορες και διαφορετικές ταξινομήσεις εικονογραφημένων βιβλίων με κείμενο ανάλογα με τα κριτήρια που χρησιμοποιούνται σε κάθε περίπτωση. Έτσι με βάση το περιεχόμενο διακρίνονται σε: 1) εικονογραφημένα βιβλία με ιστορίες, 2) εικονογραφημένα βιβλία γνώσεων, 3) εικονογραφημένα βιβλία για αρχάριους αναγνώστες. Η Νόρτον (2007) από την πλευρά της διακρίνει τα εικονογραφημένα βιβλία σε: α) αλφαβητάρια, β) βιβλία αρίθμησης, γ) βιβλία γνώσεων και δ) εικονογραφημένες ιστορίες. Άλλη κατηγοριοποίηση διακρίνει τα εικονογραφημέ-να βιβλία σε: 1) εικονογραφημένα βιβλία για παιδιά ηλικίας 1-2 ετών, 2) εικονο-γραφημένα βιβλία με σκηνές για παιδιά ηλικίας 3-4 ετών και 3) εικονογραφημένα βιβλία με ιστορίες για παιδιά ηλικίας 5-6 ετών (Κιτσαράς, 1993). Ο Μπενέκος διακρίνει δύο κατηγορίες εικονογραφημένων βιβλίων: α) βιβλία με εικόνες και β) εικονογραφημένες ιστορίες (Μπενέκος, 1981).
5. Εικονογραφημένο βιβλίο
και μικρό παιδί
Η προσχολική εκπαίδευση σε όλες της τις εκδοχές (παιδικοί σταθμοί, νηπιαγωγεία) χρησιμοποιεί το εικονογραφημένο βιβλίο για την επίτευξη των στό-χων του αναλυτικού προγράμματος. Η χρήση του εικονογραφημένου βιβλίου στην εκπαιδευτική διαδικασία της προσχολικής τάξης διαφέρει από αυτήν του κλασι-κού βιβλίου. Η παιδαγωγός πρέπει να έχει το βιβλίο στραμμένο προς τα παιδιά, να δείχνει με το δάκτυλο το κείμενο που διαβάζει (όταν υπάρχει κείμενο), ώστε τα παιδιά να συνειδητοποιήσουν ότι η παιδαγωγός διαβάζει το κείμενο και όχι την εικόνα. Επίσης, η παιδαγωγός, με βάση την εικόνα, καλεί τα παιδιά να δημιουργή-σουν τις δικές τους ιστορίες ή να επεκτείνουν τις υπάρχουσες. Γενικότερα, η χρήση του εικονογραφημένου βιβλίου στις προσχολικές δομές συμβάλλει στην αισθητική, γλωσσική, νοητική και συναισθηματική ανάπτυξη του μικρού παιδιού.
6. Επίλογος
Το εικονογραφημένο παιδικό βιβλίο στις μέρες μας, μέρες που γενικότερα η εικόνα σε όλες της τις εκφάνσεις κυριαρχεί, μπορεί να αξιοποιηθεί πολύπλευρα στην εκπαιδευτική διαδικασία στους χώρους της προσχολικής εκπαίδευσης, με αποτέλεσμα να συμβάλλει στον εικονιστικό εγγραμματισμό των μικρών παιδιών.
Βιβλιογραφία
Καναρτζή, Ευ.
(2002). Ιστορική αναδρομή της
εικονογράφησης των Παιδικών και Σχολικών βιβλίων. Θεσσαλονίκη: Κυριακίδη.
Κανατσούλη, Μ. (2007). Εισαγωγή στη θεωρία και κριτική της παιδικής λογοτεχνίας, σχολικής και προσχολικής ηλικίας. Θεσσαλονίκη: University Press.
Κιτσαράς, Γ. (1993). Το εικονογραφημένο βιβλίο στη νηπιακή και πρωτοσχολική ηλικία. Αθήνα: Παπαζήση.
Μπενέκος, Α. (1981). Το εικονογραφημένο παιδικό βιβλίο. Αθήνα: Δίπτυχο.
Μπενέκος, Α. (1990). Παιδευτικές λειτουργίες του εικονογραφημένου βιβλίου: αναζητήσεις, διαιρέσεις, αξιολογήσεις. Διαβάζω, 248, 32-53.
Νατσιοπούλου, Τ. (2012). Παιδικά βιβλία στην προσχολική βρεφική ηλικία. Θεσσαλονίκη: Ζυγός.
Σιβροπούλου, Ρ. (2004). Ταξίδι στον κόσμο των εικονογραφημένων μικρών ιστοριών. Θεωρητικές και διδακτικές διαστάσεις. Αθήνα: Μεταίχμιο.
Glazer, J. (1991). Literature for young children. New
Jersey: Upper Saddle River.
Lukens, R.J. (1999). A critical handbook of children’s literature. Glenview, IL: Scott, Foresman.
Norton, D. (2007). Μέσα από τα μάτια ενός παιδιού. Θεσσαλονίκη: Επίκεντ
© Copyright-VIPAPHARM. All rights reserved
